Hollands Decor: 1955 Ciske de Rat

Première 7 oktober 1955

Regie Wolfgang Staudte

Productie N.V. Filmtrust, Filmproductie My, “Amsterdam” N.V.

Locatie Amsterdam

Inhoud Een jonge leraar krijgt een nieuwe leerling in zijn klas. Zijn collega’s waarschuwen hem dat de jongen niet deugt maar hij stelt zich begripvol op; gebaseerd op de boeken ‘Ciske de Rat’ uit 1941 en ‘Ciske groeit op’ uit 1943, de eerste twee delen uit de Ciske-trilogie van Piet Bakker.

Screenshots en foto locaties

Een rondvaartboot vaart via Oudezijds Kolk naar Oudezijds Voorburgwal in Amsterdam.

Ciske Vrijmoeth (Dick van der Velde) zit op de reling aan het water, vlakbij het huis waar hij met zijn moeder Marie (Jenny van Maerlant) en tante Chris (Stine Lerou) woont. Tegenwoordig is dit het terras van café De Regent van Amsterdam aan Oudezijds Voorburgwal 2a. De foto is gemaakt op 20 juli 2021.

Deze locatie is ook te zien in Sense8.

De binnenopnamen, waaronder de school, de woonkamer en de rechtbank, werden gemaakt in de Cinetone Studio's, Duivendrechtsekade 85 in Amsterdam.

Via het kolenhok rent Ciske de school uit. Onbekende locatie.

Cor Vrijmoeth (Rob de Vries), vader van Ciske, is zeeman. Hij heeft een ontmoeting met de gezinsvoogd, meneer Alarm (Ben Groenier). Javakade in Amsterdam. Deze scène werd gefilmd op 10 juli 1955, het was de eerste buitenopname. Het gebouw van de Stoomvaart-Maatschappij ‘Nederland’ (SMN) dat op de achtergrond te zien is, is in de jaren 90 gesloopt en in 2018 vervangen door Hotel Jakarta.

De kinderen uit de klas van Ciske voetballen op de stoep. Ciske kijkt aan de overkant van de straat toe. Dorus (Piet van Leeuwen), die in een rolstoel zit, is scheidsrechter totdat een agent (Willy Ruys) de bal afpakt. Transvaalstraat in Amsterdam, de jongens spelen voor nummer 131 en 133. Alle woningen in deze straat zijn vervangen door nieuwbouw.

Ciske loopt de agent achterna. Transvaalstraat 81.

Voor het politiebureau probeert Ciske de bal terug te pakken. Linnaeusstraat 121 in Amsterdam. Oorspronkelijk een kantoorgebouw van de Oostergasfabriek, vanaf 1924 een politiebureau tot de verhuizing in de jaren 90 naar Linnaeusstraat 111. Nu is hier café Porterhouse gevestigd.

Cor is verbaasd dat Ciske zijn huiswerk maakt. Oudeschans in Amsterdam. De huizen op de achtergrond zijn, behalve het voormalige pakhuis op nummer 13 geheel rechts, vervangen door nieuwbouw.

Ciske wandelt met zijn vader langs het water. Oude Waal ter hoogte van de Montelbaanstraat.

Meester Bruis (Kees Brusse) is op weg naar de moeder van Ciske. Oudezijds Achterburgwal met zicht op de Vredenburgerbrug (Brug 209) naar de Spooksteeg. De toren hoort bij Vredenburgh: in 1890 gebouwd als Oude Vrouwenhuis, nu woon- en werkruimte voor kunstenaars.

Ciske rent weg terwijl op straat mensen naar het draaiorgel luisteren. Oudezijds Voorburgwal 8.

Meester Bruis komt op straat Ciske en Dorus tegen. Kattenburgerkade; tussen 1962 en 1968 zijn hier alle woningen gesloopt en vervangen door nieuwbouwflats.

Tante Jans (Riek Schagen), de vriendin van de vader van Ciske, heeft een eigen wasserij. Oude Waal 34 in Amsterdam.

Meester Bruis bezoekt Ciske in de tuchtschool. Observatiehuis voor Jongens, Vosmaerstraat 1 in Amsterdam. Sinds 1974 wordt het gebouw gebruikt voor huisvesting.

Ciske gaat met zijn vader, tante Jans en zijn vrienden Betje (Heidi Everts), Dorus en Sipke (Dick Bos) naar een voorstelling van het Duitse Circus Althoff. De circustent stond op het Scheldeplein in Amsterdam.

De jongens uit de schoolklas spelen op de gracht. Oudezijds Achterburgwal 2 in Amsterdam.

Henri (Jan Teulings), de man waar de moeder van Ciske een verhouding mee had, is dronken en wordt café Saloon Mexico uitgezet. Hij blijft even staan voor café Brabant. Zeedijk 44 en 46. De cafés zijn nu een restaurant en een muziekwinkel.

Vervolgens loopt Henri de Spooksteeg in.

Samen met tante Jans gaat Ciske zijn vader ophalen. Opnieuw Javakade.

Rolverdeling De begintitels vermelden 31 namen, de vijf kinderen “e.v.a.” worden apart vermeld. Alleen bij Dick van der Velde wordt de rol genoemd.

Gespeeld door

Meester Bruis - Kees Brusse
Marie Vrijmoeth, moeder van Ciske - Jenny van Maerlant
Tante Jans - Riek Schagen
Chris - Stine Lerou
Suus Bruis - Lies Franken
Mevrouw De Hoop - Katja Ernst
Cor Vrijmoeth, vader van Ciske - Rob de Vries
Kinderrechter Van Loon - Cees Laseur
Pater De Goey - Paul Steenbergen
Henri - Jan Teulings (tevens dialoogregie)
Officier van Justitie - Guus Oster
Hoofdonderwijzer Maatsuyker - Johan Valk
Gezinsvoogd meneer Alarm - Ben Groenier
Tuchtschooldirecteur Reinders - Hans Tiemeyer
Meneer Zwart - Joan Remmelts

Rechercheur Muysken - Johan Kaart

Met

Ciske “de Rat” Vrijmoeth - Dick van der Velde

En de kinderen

Betje van Gemert - Heidi Everts
Sipke - Dick Bos
Dorus - Piet van Leeuwen
Jantje Verkerk - Tjeerd de Vries

Verder:

Juffrouw Tedema - Annie Langenaken
Mevrouw Verkerk - Puck Ulleman
Cor Smit - Kees Pruis
Agent - Willy Ruys
Onderwijzer Verbeest - Jan Blaaser
Onderwijzer Meersma - Bernhard Droog
Meneer Verkerk - Bert van der Linden
Artiesten Circus Althoff - Artiesten Circus Althoff (zichzelf)
Overige rollen - Hans Kips, Frans van Schaik, Theo van Vliet

Trivia

De opnamen vonden plaats van 6 juni tot en met 23 juli 1955. Op de eerste draaidag werd de ontmoeting tussen de gezinsvoogd en de kinderrechter gefilmd. Het was toen nog niet bekend wie Ciske zou spelen.
Op 20 mei stond in diverse kranten een oproep voor kinderen van 13 en 14 jaar om een dag later auditie te doen. Er meldden zich honderden kinderen met ouders bij theater De Brakke Grond in Amsterdam, volgens het Algemeen Dagblad waren het er zelfs 1000.

De Volkskrant, 20 mei 1955
Van de jonge acteurs waren Dick van der Velde en Dick Bos afkomstig van kindercircus Elleboog. Als Ciske laat Dick van der Velde in de film zien hoe hij een stoel op zijn hoofd kan laten balanceren. De Duitse Heidi Everts (echte naam: Heidi Schmidt) werd nagesynchroniseerd.
Op de eerste draaidag was Piet Bakker, schrijver van de boeken, aanwezig. Cabaretier Toon Hermans, die geïnteresseerd was in het maken van een film, was ook een dag te gast in de Cinetone Studio’s.
In dezelfde draaiperiode werd ook een Duitstalige versie opgenomen, Ciske - Ein Kind braucht Liebe, gedeeltelijk met dezelfde Nederlandse acteurs.
Het draaiorgel De Drie Pruiken dat in de film is te zien bestaat nog altijd en is in bezit van het Museum Speelklok in Utrecht.
Op het Filmfestival van Venetië won de film op 11 september 1955 de Zilveren Leeuw.
Hoewel de film zich geheel in Amsterdam afspeelt vond de filmpremière op 6 oktober 1955 plaats in het Colosseum Theater in Rotterdam.
Met 2.4332.500 bezoekers is Ciske de Rat de op twee na best bezochte Nederlandse film ooit en één van de zeven films met meer dan twee miljoen bezoekers, samen met Fanfare (1958), Wat Zien Ik (1971), Blue Movie (1971), Turks Fruit (1973), Flodder (1986) en Gooische Vrouwen 2 (2014).
De boeken uit de Ciske-trilogie zijn vaker verfilmd. De Amerikaanse zender NBC zond op 28 mei 1958 live en in kleur A Boy named Ciske uit in de reeks 'Kraft Television Theatre'. In 1984 werd de film Ciske de Rat uitgebracht met Danny de Munk in de titelrol.