Première 15 juni 1977 (USA), 23 juni 1977 (Nederland)
Regie Richard Attenborough
Productie Joseph E. Levine Productions
Locaties Nederland Heerde, Zutphen, Deventer, Deelen, Wilp, Eefde, De Vlasakkers, De Steeg, Ginkelse Heide, Speulder Heide, Eder Heide, Bronkhorst, Gorsselse Heide, Bussloo, Welsum, Heeten, Haarle, Diepenveen, Grave, Nijmegen, Bemmel, Dronten, Doesburg, Terwolde
Locatie Engeland Bray
Inhoud In september 1944 beginnen de geallieerden onder de naam Operation Market Garden een offensief tegen nazi-Duitsland in bezet Nederland; gebaseerd op het gelijknamige boek van Cornelius Ryan, in Nederland uitgebracht als Een brug te ver.
Screenshots en foto's locaties
Burgers zijn op de vlucht voor het oorlogsgeweld en soldaten trekken zich terug. Kanaaldijk Oost bij Schalkhaar, de brug over het Overijssels kanaal is de Cröddenbrug.
Locatie herkend door Robert Jan Leerink.
Locatie herkend door Robert Jan Leerink.
Veldmaarschalk Gerd von Runstedt (Wolfgang Preiss) arriveert bij het hoofdkwartier van het Duitse leger van het westelijk front. Oude Stadhuis, 's-Gravenhof 1 in Zutphen.
Vanuit zijn raam ziet een jongen (Eric van 't Wout), zoon van een verzetsleider, Duitse soldaten door Arnhem lopen. Rijkmanstraat 48 in Deventer, één van de vele scènes waarbij Deventer model stond voor Arnhem. De soldaten lopen via Kerksteeg naar de Rijkmanstraat. Dit was de eerste scène die werd opgenomen.
In Engeland, op het hoofdkwartier van de Amerikaanse 82e Luchtlandingsdivisie, geeft de brigadegeneraal James Gavin (Ryan O'Neal) op een vliegveld uitleg aan zijn Nederlandse adviseur, kapitein Arie 'Harry' Bestebreurtje (Peter Faber), over de aankomende operatie. Geen Engeland maar Nederland: Vliegbasis Deelen, tegenwoordig onderdeel van het Defensie Helikopter Commando.
Op de fiets ontdekt de jongen dat veldmaarschalk Walter Model (Walter Kohut) in hotel Hartenstein in Arnhem verblijft. Landgoed Het Schol in Wilp, gemeente Voorst. Later in de film is het gehele landhuis enkele keren zichtbaar, onder anderen als de Britten het in handen krijgen. Tijdens de opnamen verkeerde het landhuis in vervallen staat nadat er brand was gesticht. Voor de film werd het pand gedeeltelijk opgeknapt om uiteindelijk in uitgebrande toestand te eindigen. Het echte hotel is tegenwoordig Airborne Museum Hartenstein.
Op het Engelse hoofdkwartier informeert majoor Fuller (Frank Grimes) luitenant-generaal Frederick Browning (Dirk Bogarde) over berichten van het Nederlandse verzet. Het landgoed komt iets beter in beeld als Fuller een gesprek heeft met kolonel Sims (Gerald Sim). Geen Engeland maar Nederland: landgoed Huis de Voorst, Binnenweg 10 in Eefde, gemeente Lochem. Er werden hier ook binnenopnamen gemaakt.
De jongen fietst over de hei en zwaait naar het Britse vliegtuig dat een verkenningsvlucht maakt. De Vlasakkers, een natuurgebied en militair oefenterrein in de provincie Utrecht.
In het Vlaamse Leopoldsburg arriveert luitenant-generaal Brian Horrocks (Edward Fox) bij het hoofdkwartier van het 30e Legerkorps. Opnieuw Deventer, het plein Brink met op de achtergrond museum De Waag.
In bioscoop Splendid in Leopoldsburg spreekt Horrocks de officieren toe. Bioscoop Luxor Plaza, Brink 20 in Deventer. De film zou later in deze zaal vertoond worden, zie dit blogbericht. De bioscoop is nu uitgaansgelegenheid Chicago Club.
Horrocks rijdt samen met luitenant-kolonel John 'Joe' Vandeleur (Michael Caine) langs de tanks. Dit lijkt opnieuw gefilmd te zijn op De Vlasakkers.
Ze arriveren bij een leegstaand gebouw waar de geallieerden over heen vliegen. De voormalige Burgers rijwielfabriek, Rozengaarderweg 71 in Deventer. Het fabrieksgebouw is in de jaren 80 afgebroken en vervangen door een woonwijk.
Generaal Wilhelm Bittrich (Maximilian Schell) kijkt naar de vliegtuigen die over het Duitse hoofdkwartier ten zuiden van Arnhem vliegen. Landgoed Rhederoord in De Steeg, ten noorden van Arnhem. Het is nogmaals te zien als hij met veldmaarschalk Model overlegt.
Het 2e Parachutistenbataljon, onder leiding van luitenant-kolonel John Frost (Anthony Hopkins), landt in de buurt van Oosterbeek. De Ginkelse Heide, een natuurgebied bij Ede waar op 17 september 1944 luchtlandingen plaatsvonden. Volgens de website In de Buurt: Ede werd de landing gefilmd ter hoogte van de Verlengde Arnhemseweg en waren er opnamen op de 20 kilometer noordelijker gelegen Speulder Heide.
De soldaten zien een groep patiënten door het bos lopen nadat een psychiatrisch ziekenhuis is gebombardeerd. Eder Heide; het heide- en bosgebied wordt gescheiden van de Ginkelse Heide door de Verlengde Arnhemseweg.
De Britse soldaten arriveren in Oosterbeek. Bovenstraat in Bronkhorst. Het huis van Jan (Tom van Beek) en Kate ter Horst (Liv Ullmann) in het midden en de kerk rechts zijn façades en werden voor de film gebouwd.
Amerikaanse soldaten van de 101e luchtlandingsdivisie onder aanvoering van kolonel Robert Stout (Elliott Gould) zijn op weg naar de Sonse brug. De bossen van de Gorsselse Heide.
Vlak voordat de soldaten de brug willen oversteken wordt deze opgeblazen. Recreatiegebied Bussloo bij het gelijknamige dorp.
Vandeleur en zijn troepen zijn onderweg naar Eindhoven. Ze zijn echter niet in Noord Brabant maar rijden over de IJsseldijk in het Overijsselse Welsum en passeren de molen Houdt Braef Stant en gastenverblijf De Droomengel.
De Britse soldaten hebben Arnhem bereikt. Ze lopen door Duimpoort en de Polstraat, beide in Deventer. Op de achtergrond is de Lebuinuskerk te zien.
De huizen bij de brug zijn decor. Tijdens de opnamen was dit een parkeerplaats, nu een parkeergarage.
Frost en majoor Harry Carlyle (Christopher Good) bekijken de brug. Op de achtergrond is de Bergkerk te zien. De brug uit de titel van de film is in werkelijkheid de Wilhelminabrug. In de loop van de film komt de brug meerdere keren in beeld.
De Britse generaal-majoor Roy Urquhart (Sean Connery), bevelhebber van de 1e Luchtlandingsdivisie, en brigade-generaal Gerald Lathbury (Donald Douglas) raken afgesneden van hun eenheden. In de John F. Gronoviusstraat, wederom in Deventer, komen ze in een vuurgevecht met de Duitsers terecht.
Parallel aan deze straat loopt de Zandweerdsweg waar een Duitse tank doorheen rijdt.
Inwoners van Eindhoven vieren feest als de 101e Luchtlandingsdivisie de stad binnenrijdt. Opnieuw Brink in Deventer, van een andere kant gefilmd dan toen het moest doorgaan voor Leopoldsburg.
Bestebreurtje arriveert bij het hoofdkwartier van Gavin ten zuiden van Nijmegen. Havezate Schoonheten, Schoonhetenseweg 56 in Heeten, gemeente Raalte.
In de buurt van Best neemt stafsergeant Eddie Dohun (James Caan) de zwaargewonde kapitein Glass (Nicholas Campbell) mee in zijn jeep. Geen Brabant maar Overijssel: op de achtergrond is de Palthetoren op het landgoed De Sprengenberg bij Haarle, gemeente Hellendoorn, te zien.
Dohun brengt Glass naar een veldhospitaal. Averlose Houtweg 18 in Diepenveen.
Nadat de Sonse brug is opgeblazen wordt onder leiding van Stout een nieuwe brug gebouwd, de Bailey brug. Opnieuw recreatiegebied Bussloo.
De tanks van het Britse 30e Legerkorps komen aan bij de brug over de Maas bij Grave. Dit is één van de weinige scènes die opgenomen is op de plek waar de gebeurtenissen zich in werkelijkheid hebben afgespeeld. Sinds 2004 heeft de brug de naam John S. Thompsonbrug, vernoemd naar de luitenant van de Amerikaanse 82e Airborne Divisie die de brug op de Duitsers heroverde.
De brug is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
De brug is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
Duitse tanks rijden over de Waalbrug in Nijmegen en dit is inderdaad Nijmegen. De foto's zijn gemaakt op 13 november 2020. Zie ook het blogbericht uit 2015 dat ik over deze locatie maakte op Shot on Location.
Deze locatie is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
Deze locatie is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
Generaal-majoor Karl Ludwig (Hardy Krüger) ziet zijn manschappen op de brug. Op de achtergrond is de St. Stevenskerk te zien. De toren was echter op 22 februari 1944 ingestort door het bombardement op Nijmegen en is na de oorlog herbouwd.
Bewoners van het zwaar getroffen Arnhem, waaronder de verzetsleider (Siem Vroom), proberen de straten te barricaderen. Kerksteeg 12 in Deventer.
Gavin vraagt Horrocks en Browning om extra materieel. Opnieuw landgoed Rhederoord in De Steeg maar vanuit een andere hoek gefilmd.
Het konvooi dat extra materieel naar Nijmegen moet brengen wordt onder vuur genomen. Opnieuw Kanaaldijk Oost en de Cröddenbrug bij Schalkhaar.
Locatie herkend door Robert Jan Leerink.
Ludwig overlegt met veldmaarschalk Model vanuit een bunker met zicht op de Waalbrug. Groene Balkon in Nijmegen. De bunker was een decor. Door de bouw van het Holland Casino aan de Waalkade in 1989 is dit uitzicht deels verdwenen.
De boten om de Waal over te steken worden bij de boomgaard aan Waaldijk 24 in Bemmel, gemeente Lingewaard, over de dijk naar de rivier gesleept. Op de achtergrond is Nijmegen te zien. De foto's zijn gemaakt op 5 december 2020.
Deze locatie is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
Op de Waal worden de boten beschoten door Duitse tanks. Op de achtergrond is de schoorsteen van steenfabriek De Vlietberg in de Ooijpolder te zien.
Eenmaal aan wal gaat het vuurgevecht tussen de Amerikanen en de Duitsers door. Het lukt majoor Julian Cook (Robert Redford) en zijn manschappen al snel de brug te bereiken. Ook hier wordt gevochten, onder meer bij het viaduct dat tegenwoordig de naam van sergeant Peter Robinson draagt. De foto's zijn gemaakt op 13 november 2020.
Deze locatie is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
Deze locatie is ook te zien in De 5 van de 4-Daagse.
Tanks van de Britse Grenadier Guards rijden via de Waalkade naar de Waalbrug. Deze scènes werden op het laatste moment toegevoegd omdat het anders zou lijken alsof alleen de Amerikanen verantwoordelijk waren voor de bevrijding van Nijmegen. De foto's zijn gemaakt op 13 november 2020.
De brug is met succes heroverd op de Duitsers. De tanks rijden over de Prins Mauritssingel in Lent, gemeente Nijmegen. Dit is echter geen Lent, zelfs geen Gelderland, maar de Elburgerweg bij Dronten. De Waalbrug werd in de nabewerking toegevoegd.
Dr. Jan Spaander (Laurence Olivier) wordt door de Duitsers meegenomen en rijdt door een verwoest Arnhem. Muggeplein in Deventer, net zichtbaar op de achtergrond is de toren van de Lebuinuskerk. Het Noordenbergkwartier was in 1976 een wijk in verval maar is sindsdien helemaal vernieuwd.
In het hoofdkwartier van de Duitsers krijgt Spaander te horen dat er een tijdelijke wapenstilstand komt om de gewonden te evacueren. Trouwzaal van het stadhuis, Grote Kerkhof 1 in Deventer.
Bovenop een kerktoren in de buurt van Arnhem hebben generaal-majoor Stanisław Sosabowski (Gene Hackman), Horrocks, Browning, Gavin en Vandeleur overleg. Opnieuw de Lebuinuskerk in Deventer. De acteurs stonden niet op de kerktoren, dit was een decor bovenop De Zwarte Silo, Zuiderzeestraat 1 aan de andere kant van de Wilhelminabrug.
De Britse luchtlandingstroepen onder leiding van Urquhart trekken zich in de stromende regen terug over de Rijn. De Zwarte Schaar, een zijrivier van de IJssel, ter hoogte van de Verhuellweg en De Grind in Doesburg.
Urquhart komt aan bij het hoofdkwartier van Browning, ergens in de buurt van Arnhem. Landgoed Matanze, Deventerweg 10 in Terwolde.
- Verzetsleider - Siem Vroom
- Echtgenote verzetsleider - Marlies van Alcmaer
- Zoon verzetsleider - Erik van 't Wout
- Veldmaarschalk Gerd von Rundstedt - Wolfgang Preiss
- Generaal Günther Blumentritt - Hans von Borsody
- Duitse officier die jas aanneemt - Wim Hogenkamp
- Serveerster - Josephine Peeper
- Luitenant-generaal Frederick Browning - Dirk Bogarde
- Generaal-majoor Maxwell Taylor - Paul Maxwell
- Generaal-majoor Roy E. Urquhart - Sean Connery
- Brigadegeneraal James Gavin - Ryan O'Neal
- Generaal-majoor Stanisław Sosabowski - Gene Hackman
- Generaals - Manfred de Graaf, Huib Rooymans
- Veldmaarschalk Walter Model - Walter Kohut
- Kapitein Arie 'Harry' Bestebreurtje - Peter Faber
- Duitse schildwacht - Hartmut Becker
- Majoor Fuller - Frank Grimes
- Instructieofficier R.A.F. - Jeremy Kemp
- Luitenant-kolonel Donald Mackenzie - Donald Pickering
- Brigade-generaal Gerald Lathbury - Donald Douglas
- Luitenant-kolonel Robert Cole - Peter Settelen
- Majoor Robert Steele - Stephen Moore
- Luitenant-generaal Brian Horrocks - Edward Fox
- Luitenant-kolonel John O.E. Vandeleur - Michael Caine
- Kolonel - Jon Croft
- Majoor infanterie - Michael Mahoney
- Kolonel met Bren gun - Ian Lindsay
- Luitenant-kolonel Giles Vandeleur - Michael Byrne
- Luitenant-kolonel John Frost - Anthony Hopkins
- Soldaat Wicks - Paul Copley
- Kapitein Glass - Nicholas Campbell
- Stafsergeant Eddie Dohun - James Caan
- Kolonel Sims - Gerald Sim
- Amerikaanse soldaat - Harry Ditson
- Organist - Erik Chitty
- Pastoor - Brian Hawksley
- Korporaal Hancock - Colin Farrell
- Majoor Harry Carlyle - Christopher Good
- Soldaat Morgan - Norman Gregory
- Korporaal Davies - Alun Armstrong
- Soldaat Dodds - Anthony Milner
- Soldaat Nobby Clark - Barry McCarthy
- Sergeant Matthias - Lex van Delden
- Luitenant-generaal Wilhelm Bittrich - Maximilian Schell
- Assistent veldmaarschalk Wolf - Michael Wolf
- Generaal-majoor Karl Ludwig - Hardy Krüger
- Luitenant Irish Guards - Sean Mathias
- Duitse soldaat - Tim Beekman
- Britse aalmoezenier - Edward Seckerson
- Britse sergeant - Robin Scobey
- Britse officier - Mark York
- Soldaat Brown - Patrick Hannaway
- Radiotelegrafist - Patrick Dickson
- Psychiatrische patiënten - Reinoud Anders, Georges Laurent, Frank Riesenbeck, Theo de Neff, Wim Heusen, Mela Soesman, Suzanne Beuer, Ineke Cohen, Lydia Polak
- Kate ter Horst - Liv Ullmann
- Jan ter Horst - Tom van Beek
- Inwoners Oosterbeek - Bertus Botterman, Henny Alma
- Kolonel Robert Stout - Elliott Gould
- Amerikaanse radiotelegrafist - Ray Jewers
- Britse draadloze telegrafist - Geoffrey Hinsliff
- Luitenant Cornish - Keith Drinkel
- Oude Nederlandse dame - Mary Smithuysen
- Hans, haar zoon - Hans Croiset
- Kapitein Paul Grabner - Fred Williams
- Luitenant Panzer - John Peel
- Sergeant Clegg - John Judd
- Cavalarist Binns - Ben Cross
- Brits medisch officier - Hilary Minster
- Soldaat Andrews - David English
- Sergeant Towns - Ben Howard
- Kapitein James Cleminson - Michael Graham Cox
- Ouder Nederlands echtpaar - Johan te Slaa, Georgette Reyevski
- Jong Nederlands echtpaar - Pieter Groenier, Adriënne Kleiweg
- Meteorologisch officier R.A.F. - Denholm Elliott
- Amerikaanse sergeant - Peter Gordon
- Amerikaanse medisch kolonel - Arthur Hill
- Luitenant Rafferty - Garrick Hagon
- Amerikaanse ingenieur - Brian Gwaspari
- Luitenant Grenadier Guards - Stephen Rayment
- Britse korporaal - Tim Morand
- Soldaat Gibbs - James Wardroper
- Kolonel Barker - Neil Kennedy
- Soldaat 'Ginger' Marsh - John Salthouse
- Zweefvliegtuigpiloot - Jonathan Hackett
- Regiment sergeant-majoor - Stanley Lebor
- Soldaat Vincent - Jack Galloway
- Soldaat Long - Milton Cadman
- Terry 'Taffy' Brace - David Auker
- Dokter Jan Spaander - Laurence Olivier
- Kolonel Weaver - Richard Kane
- Soldaat Stephenson - Toby Salaman
- Britse stafkolonel - Michael Bangerter
- Kolonel Grenadier Guards - Philip Raymond
- Chauffeur botenvervoer - Myles Reithermann
- Majoor Julian Cook - Robert Redford
- Amerikaanse kapitein - Anthony Pullen Shaw
- Amerikaanse aalmoezenier - John Morton
- Amerikaanse luitenant - John Ratzenberger
- Duitse luitenant - Patrick Ryecart
- Kapitein Krafft - Dick Rienstra
- Sergeant Whitney - Ian Liston
- Soldaat Gordon - Paul Rattee
- Sergeant Tomblin - Mark Sheridan
- Sergeant Macdonald - George Innes
- Majoor Grenadier Guards - John Stride
- Britse koporaal - Jack McKenzie
- Britse verplegers - Niall Padden, Michael Graves
- Soldaat Simmonds - Simon Chandler
- Soldaat Archer - Edward Kalinski
- Amerikaanse soldaat - Adrian Gibbs
- Korporaal Robbins - Shaun Curry
- Sergeant Kenneth Treadwell - Sebastian Abineri
- Korporaal Merrick - Christopher Williams
- SS officier - Frederik de Groot
- Fluitspeler - Andrew Branch
- Britse stafmajoor - Anthony Garner
- Nederlandse priester - Feliks Arons
- Overige rollen - Stuart Blake, Roy Boyd, Stephen Churchett, Jason Gregory, Stewart Guidotti, Brian Haughton, Anthony Howden, Frank Jarvis, David Killick, Dan Long, Gerald Martin, Edward McDermott, Tony McHale, Francis Mughan, Richard Ommanney, Peter Quince, Farrell Sheridan, James Snell, Michael Stock, David Stockton, Paul Vaughan-Teague, Jason White
Trivia
- De opnamen vonden plaats van 26 april tot en met 6 oktober 1976. In totaal waren er 140 draaidagen.
- Burgemeester Steven Buddingh' van Bronkhorst maakte amateuropnamen tijdens de draaidagen in zijn dorp, te zien op de website van het Gelders Archief.
- Het Ministerie van Defensie werkte mee aan de film, onder meer door het beschikbaar stellen van militair oefenterrein De Vlasakkers in de buurt van Amersfoort. Op de beeldbank van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie staan 30 foto's die tijdens de opnamen zijn gemaakt.
- De scène waarin vliegtuigen tijdens een kerkdienst over het dorp Bray (graafschap Berkshire) vliegen is de enige die in Engeland is opgenomen.
- Onder de titel The Arnhem Report maakte Iain Johnstone in 1977 een documentaire van een uur over de film. Behalve de makers van de film komen ook mensen aan het woord waarop personages in de film zijn gebaseerd. De complete documentaire, met Nederlandse ondertiteling, staat op YouTube. Overigens werd er niet in Arnhem gefilmd. De stad was in de loop der jaren teveel veranderd.
- Van de Nederlandse acteurs hoefde Peter Faber geen auditie te doen. Rijk de Gooyer deed wel auditie, voor de rol van verzetsleider. Hij herinnerde zich in een interview met de Provinciale Zeeuwse Courant in 1995 dat Richard Attenborough onder de indruk van hem was maar hem niet geschikt vond om een verzetsman te spelen.
- Niet alle gebeurtenissen en personen in de film zijn waarheidsgetrouw. Website Strijdbewijs heeft een uitgebreid overzicht gemaakt waar feit en fictie met elkaar worden vergeleken.
- Het programma Andere Tijden besteedde in de uitzending van 14 september 2004 aandacht aan de opnamen in Nederland, met name hoe Deventer financieel profiteerde van de aanwezigheid van de filmploeg. De aflevering kan worden teruggekeken op de website van Andere Tijden.
- Erik van der Pol van Omroep Gelderland sprak in 2019 met productie-assistente Reineke Kramer en figurant Ton van Roozendaal, te zien op YouTube.
- Onder de titel 'Bloesems in Bemmel' zond het programma Binnenstebuiten op 25 augustus 2020 een reportage uit over de boomgaard van Joop Koopman in Bemmel. Hij woonde hier al tijdens de opnamen. In de film is zijn tuin te zien als de Amerikanen met bootjes de Waal oversteken.
- In aflevering 7 uit 2022 van zijn podcast Fantastische Filmlocaties bezoekt Jeroen Huijsdens enkele locaties en spreekt met Reineke Kramer.
Uitgaven
De film is zowel op dvd als blu-ray uitgebracht.
 |  |
|---|---|
 | |
Met dank aan ReelStreets en de Facebookpagina A Bridge too Far / Een Brug te Ver (call sheets) van Patrick Jalhay voor diverse locatie-adressen.
Screenshots © MGM/United Artists
Geen opmerkingen:
Een reactie posten