1983 De Vierde Man

 
Première  24 maart 1983
Regie  Paul Verhoeven
Productie  De Verenigde Nederlandsche Filmcompagnie
Locatiescout  Jindra Markus
Locaties  Amsterdam, Moerdijkbrug, Vlissingen, Den Haag, Muiderberg, Noordwijk, Vlaardingen, Leiden, Katwijk aan Zee, Amersfoort, De Cocksdorp, Hilvarenbeek, Hilversum

Inhoud  Na een lezing voor een letterkundig genootschap in Vlissingen blijft een schrijver overnachten bij een rijke dame. Ze weet hem te verleiden maar hij is meer geïnteresseerd in haar vriend. Mysterieuze gebeurtenissen lijken hem te waarschuwen dat zijn leven in gevaar is; gebaseerd op de gelijknamige novelle van Gerard Reve uit 1981.

Screenshots en foto's locaties
Gerard Reve (Jeroen Krabbé) verlaat zijn huis in Amsterdam om een lezing te geven in Vlissingen. De woning lijkt een echt huis maar zou ook een decor kunnen zijn. Onbekende locatie.

Op station Amsterdam Centraal ziet Gerard voor het eerst Herman (Thom Hoffman) in de boek- en tijdschriftenwinkel AKO. Er zijn meerdere vestigingen van AKO op het Centraal Station. De foto is gemaakt op 21 juli 2021.

Gerard gaat Herman achterna en loopt via de stationstunnel naar perron 4 en 5. Het blijkt het verkeerde perron te zijn, als hij naar het juiste perron loopt vertrekt de trein naar Keulen. De foto's zijn gemaakt op 21 juli 2021.

Gerard gaat naar Vlissingen, vanuit de trein is de Moerdijkbrug te zien. Deze brug verbindt Zuid Holland en Noord Brabant met elkaar.

In de trein hangt een foto van de ingang van Hotel Bellevue in Vlissingen. Gerard heeft een droombeeld waarin hij hier naar binnenloopt. Later in de film ziet hij het hotel in Vlissingen. Hotel des Indes, Lange Voorhout 54-56 in Den Haag. De foto's zijn gemaakt op 24 juli 2024.

Op het treinstation van Vlissingen komt een begrafenisonderneming een kist ophalen. Gerard denkt zijn naam te herkennen op de rouwkrans. Dit is één van de weinige scènes die is op genomen in de stad waar het verhaal zich grotendeels afspeelt. De foto's zijn gemaakt op 9 september 2018.

Na de lezing nodigt Christine Halsslag (Renée Soutendijk) Gerard uit om in haar villa aan zee te overnachten. Deze villa heette Helmhorst en stond aan het einde van de Koningin Astridboulevard in Noordwijk. Ten tijde van de opnamen stond het pand leeg. In 2002 werd de villa gesloopt en vervangen door een appartementencomplex dat ook Helmhorst heet. Het huis links van de villa op nummer 57 is in de film even te zien en staat er nog wel. 

's Nachts heeft Gerard een droom waarbij hij over een kerkhof loopt en een dame in het blauw (Geert de Jong) ziet. De Algemene Begraafplaats, Badlaan 26 in Muiderberg.

Christine neemt Gerard mee voor een autorit. Ze rijden langs de haven waar werkzaamheden uitgevoerd worden. Noordzijde van de Koningin Wilhelminahaven in Vlaardingen. Aan het einde van de film is deze locatie nogmaals te zien.

Nadat ze rakelings de werkzaamheden hebben gepasseerd rijden ze verder over de Oosthavenkade.

Gerard koopt schrijfbenodigdheden. Kantoorboekhandel Elve, Nieuwe Rijn 84 in Leiden.

Weer terug bij de villa gaan Gerard en Christine zwemmen in zee. De volgende dag vertrekt Christine met de auto om Herman in Keulen op te halen en rijdt over de Koningin Astridboulevard. De villa is nogmaals te zien als Gerard terugkeert van een wandeling.

Tijdens een wandeling over het strand ziet Gerard hoe een drenkeling uit zee wordt gehaald. Uitwatering, Buitensluis 3 in Katwijk aan Zee.

Gerard bezoekt een kerk en steekt een kaars op bij een Mariabeeld. Uit zijn ooghoek ziet hij Herman aan een kruis hangen, even later blijkt dat hij het zich heeft ingebeeld. Doordat beide kruizen verrijdbaar waren konden ze snel verwisseld worden. Basiliek van de Heilige Nicolaas, ook bekend als Sint-Nicolaaskerk, Prins Hendrikkade 73 in Amsterdam. De foto's zijn gemaakt op 20 juli 2021.

Als hij verder wandelt komt Gerard langs een begraafplaats waar een hond hem aanvalt. Algemene Begraafplaats Soesterkwartier, Soesterweg 187 in Amersfoort.

Terug in de villa ontdekt Gerard amateurfilmpjes met opnamen van drie echtgenoten van Christine. Johan (Erik J. Meijer), de tweede echtgenoot, is te zien op hun huwelijksdag. Omdat hij parachutespringer is worden er van het dak van het gemeentehuis kleine parachutes gegooid. Raadhuis, Voorstraat 42 in Noordwijk.

In het tweede fragment gaat Johan parachutespringen. Paracentrum Texel, Postweg 128 in De Cocksdorp op het gelijknamige Waddeneiland. De foto's zijn gemaakt op 9 juli 2021.

Christine is met Gé (Reinout Bussemaker), haar eerste echtgenoot, te zien op een onbekende legerbasis, tijdens hun huwelijksdag en in safaripark Beekse Bergen in Hilvarenbeek. Het gemeentehuis is bijna niet te zien maar is hetzelfde gebouw als uit de film van Johan.

Met haar derde echtgenoot Henk (Ursul de Geer) is Christine te zien in een dierenwinkel, een zwembad, de huwelijksdag en tijdens een boottocht. Het zwembad is het De Mirandabad, De Mirandalaan 9 in Amsterdam. De andere locaties zijn niet bekend.

Herman neemt Gerard mee voor een autorit. Ze rijden via de Koningin Astridboulevard door enkele straten in Noordwijk. Op de achtergrond zijn de torens te zien van de Oude Jeroenskerk (links) en de Sint-Jeroenskerk.

In het dorp aangekomen ziet Gerard de vrouw in het blauw uit zijn droom de weg oversteken. Ze loopt met een bos rozen naar de begraafplaats waar Gerard een dag eerder door een hond was aangevallen. Op aandringen van Gerard gaan ze achter haar aan. Opnieuw de Algemene Begraafplaats Soesterkwartier in Amersfoort.

Op het kerkhof kan Gerard de vrouw niet meer vinden. Herman komt hem achterna. Als het gaat regenen schuilen ze in tombe. Opnieuw de Algemene Begraafplaats in Muiderberg.

Na het ongeluk worden Gerard en Herman door ambulances (met opschrift Vlissingen) opgehaald en naar een ziekenhuis gebracht. RK Ziekenhuis, Koningsstraat 21 in Hilversum. De kerk op de achtergrond is de Sint-Vituskerk. Na een fusie met andere ziekenhuizen in 1983 werd het gebouw in 1993 gesloopt, op deze locatie bevindt zich nu een parkeerterrein.

Verpleegster Ria ziet vanuit het ziekenhuis Christine vertrekken met een andere man. Psychiatrisch ziekenhuis Sancta Maria, Pauluslaan 3a in Noordwijk. Nadat vanaf 1990 verschillende afdelingen naar Rotterdam verhuisden werd de instelling in 2006 gesloten. Tegenwoordig is dit een woongebied.
Locatie herkend door Janneke Wagenaar.

Rolverdeling  De aftiteling vermeldt 18 rollen "e.v.a.", alle personages met tekst (al dan niet hoorbaar) worden genoemd.

• Gerard Reve - Jeroen Krabbé
• Christine Halsslag - Renée Soutendijk
• Herman - Thom Hoffman
• Dr. de Vries - Dolf de Vries
• Ria - Geert de Jong
• Begrafenisondernemer - Hans Veerman
• Josefs - Hero Muller
• Adrienne - Caroline de Beus
• Gé Verdony, eerste echtgenoot - Reinout Bussemaker
• Johan Verdijz, tweede echtgenoot - Erik J. Meijer
• Henk Lunders, derde echtgenoot - Ursul de Geer
• Surfer - Filip Bolluyt
• Verkoopster kantoorboekhandel - Hedda Lornie
• Violist - Paul Nygaard
• Treinkelner - Guus van der Made
• Verpleegster - Pamela Teves
• Vrouw bij lezing - Hella Faassen
• Verkoopster AKO - Helen Hedy

 
Trivia

• De opnamen begonnen op 13 mei 1982 en zouden zes weken duren. De film zou aanvankelijk in december van dat jaar worden uitgebracht, dat werd uiteindelijk drie maanden later.
• De film is gebaseerd op de gelijknamige novelle van Gerard Reve uit 1981. Het was bedoeld als Boekenweekgeschenk maar werd door de Commissie Propaganda van het Nederlandse Boek afgewezen.
• In treinen van de NS waren jarenlang reproducties van stichting Openbaar Kunstbezit te zien. De afbeelding van het schilderij "Samson en Delilah" van Manfred von der Elst, dat Gerard in de trein ziet, werd speciaal voor de film gemaakt. Het bevindt zich niet, zoals het bijschrift stelt, in het Mauritshuis in 's-Gravenhage. Het afgebeelde Bijbelverhaal is één van de vele voortekenen van wat Gerard in Vlissingen te wachten staat.

Uitgaven
De film is in 2005 op dvd uitgebracht, ook verkrijgbaar als onderdeel van de 6 dvd-box met vijf speelfilms van Paul Verhoeven en de 15 dvd-box met films van producent Rob Houwer.

De eerste versie van het scenario van Gerard Soeteman verscheen in 1991 in boekvorm als deel 6 uit de reeks 'Het Nederlands Scenario'.

Screenshots © Nedfilm & Television B.V.