1919 Een Carmen van het Noorden

 
Première  18 juli 1919

Regie  Maurits Binger, Hans Nesna

Productie  Filmfabriek Hollandia

Locaties  Overveen, Amsterdam, Haarlem

Inhoud  De sensuele fabrieksarbeidster Carmen verleidt de eenvoudige soldaat Jozef. Hij verlaat voor haar zijn verloofde en deserteert uit het leger; gebaseerd op de nouvelle Carmen van Prosper Mérimée uit 1845 die ook de basis vormde voor de gelijknamige opera van George Bizet uit 1875.

 
Screenshots locaties

Soldaat Jozef (Adelqui Migliar) gaat naar de boerderij waar zijn moeder (Paula de Waart) en zijn pleegzus en verloofde Mareike (Jeanne van der Pers) wonen. Onbekende locatie.

 

Jozef en Mareike wandelen door een park en passeren een landhuis. Buitenplaats Elswoutshoek, Elswoutslaan 2 in Overveen. Tegenwoordig is hier een B&B gevestigd.

 

In de stad werkt Carmen (Annie Bos) in een sigarettenfabriek. Onbekende locatie.

 

Als Carmen in een gevecht een andere vrouw heeft verwond met een mes wordt ze door Jozef vastgezet. Het lukt haar om hem te verleiden en hij laat haar per roeiboot ontsnappen. Onbekende locatie.

 

Carmen roeit naar het café waar de smokkelaarsbende waar ze deel van uitmaakt bijeenkomt. Oudezijds Voorburgwal en Oudezijds Kolk in Amsterdam.

Deze locatie is ook te zien in Ciske de Rat.

 

Het café en andere binnenopnamen werden gemaakt in de Filmfabriek Hollandia, Antoniestraat 8 in Haarlem. In 1923 ging de filmmaatschappij failliet, in 1988 werd het gebouw gesloopt.

 

Een man geeft een brief van Carmen aan Jozef. Onbekende locatie.

 

De man neemt Jozef mee naar Carmen. Oudezijds Voorburgwal 8 in Amsterdam.

Deze locatie is ook te zien in Ciske de Rat en Amsterdamned.

 

Een sergeant en twee soldaten zijn op zoek naar Jozef. Ze luisteren aan de deur van het café waar hij met Carmen is. Onbekende locatie.

Carmen neemt Jozef, inmiddels oneervol ontslagen uit het leger, mee naar haar huis. Onbekende locatie.

Een jaloerse Jozef achtervolgt Carmen die in een besneeuwd duinlandschap naar een café gaat. Onbekende locatie; volgens de databank van Eye werd er gefilmd in Bloemendaal, is dat hier?

 

Operazanger Dalboni (Jan van Dommelen) neemt zijn gezelschap mee naar het danshuis waar Carmen ook aanwezig is, terwijl buurtbewoners toekijken. Onbekende locatie; op de deur staat Barend Jansen en het getal 22, het is niet duidelijk of de naam en huisnummer van het café een decorstuk is of een echte locatie. Volgens een artikel op Ons Amsterdam is er een danshuis met de naam Barend Jansen op de Zeedijk geweest, maar niet op nummer 22.

Jozef wacht bij een restaurant totdat Carmen en Dalboni naar buiten komen. Onbekende locatie.

 

Een wanhopige Jozef staat op een brug. Kolksluis in Amsterdam, op de achtergrond is de Oudezijds Kolk te zien.

 

Dalboni speelt de rol van toreador in een opvoering van de opera Carmen. Onbekende locatie, studio?

 

Jozef gaat naar de schouwburg, op zoek naar Carmen. Zijingang Stadsschouwburg, Raamvest in Haarlem. De schouwburg was een jaar eerder in gebruik genomen.

 

Carmen heeft voor Dalboni gekozen. Ze verlaten hun huis en nemen een taxi. Onbekende locatie.

 

Na twee jaar gevangenschap wordt Jozef vrijgelaten en staat Mareike op hem te wachten. Onbekende locatie; dit is dezelfde muur waar Jozef voor stond toen hij de brief van Carmen kreeg.

 

Rolverdeling  In de Amerikaanse versie, Carmen of the North, wordt alleen de naam van Annie Bos (als Anna Bos) genoemd bij de begintitels. Tussen haakjes staat de naam zoals vermeld in de tussentitels in de Amerikaanse kopie.

• Carmen - Annie Bos
• Jozef (Joseph Stanley) - Adelqui Migliar
• Dalboni - Jan van Dommelen
• Moeder van Jozef - Paula de Waart
• Mareike (Mary) - Jeanne van der Pers
• Overige rollen - Ernst Winar, Fred Homann, Leni Marcus

 
Trivia

• Omdat in de film een operavoorstelling te zien is trad bij bioscoopvertoningen soms een zanger op, naast live muziek.
• Dankzij haar vertolking van Carmen kreeg Annie Bos in Amerika een filmcontract aangeboden. Ze zou als Anna Boas in één Amerikaanse filmproductie optreden, Without Fear (1922). Vanwege een oogziekte die niet in Amerika behandeld kon worden keerde ze terug naar Europa. 
• De film werd jarenlang als verloren beschouwd, totdat in 1973 in Amerika een exportkopie met Engelstalige tussentitels werd teruggevonden. Voor de Amerikaanse markt was het einde van de film gewijzigd en wordt Carmen niet neergestoken.
• Op 3 juli 1985 vond op initiatief van filmverzamelaar Peter Kok een vertoning plaats met muziek van het filmorkest Max Tak. De voorstelling was een succes en er werden meer vertoningen georganiseerd.
• De film werd in 2007 samen met 15 andere films opgenomen in de Canon van de Nederlandse film.
• In 2009 werd een herverfilming gemaakt met Sanguita Akkrum als Carmen en Tygo Gernandt als Joz(ef) onder regie van Jelle Nesna, kleinzoon van Hans Nesna.

Uitgave

Deze film is niet op dvd of blu-ray uitgebracht maar kan gratis bekeken worden op de website van het Eye Filmmuseum.

Screenshots: Eye Filmmuseum; de film bevindt zich in het publieke domein 

1982 Van de Koele Meren des Doods

 
Première  30 september 1982

Regie  Nouchka van Brakel

Productie  Matthijs van Heijningen

Locaties Nederland  Mijnsheerenland, Dordrecht, Haarlem, Leiden, Loenen aan de Vecht, Wassenaar, Domburg, Amsterdam, Haarzuilens

Locaties Verenigd Koninkrijk  Cobham, Seaford

Locaties Frankrijk  Étretat, Honfleur, Parijs

Locatie België  Namen

Inhoud  Een jonge vrouw groeit in de tweede helft van de 19e eeuw op in een gegoede familie. Wanneer haar huwelijk met een notaris geen passie kent en kinderloos blijft begint ze een affaire met een pianist; gebaseerd op de gelijknamige roman van Frederik van Eeden uit 1900.

 
Screenshots locaties
Enkele screenshots zijn lichter gezet om de omgeving beter te kunnen zien.

1883: Hedwig de la Fontayne (Renée Soutendijk) kijkt uit over een meer. Onbekende locatie.

 

Als ze verder wandelt ziet ze Merwestee, haar ouderlijk huis, in de mist en denkt terug aan de tijd dat ze hier woonde. Hof van Moerkerken, Wilhelminastraat 66 in Mijnsheerenland. Frederik van Eeden woonde hier enige tijd toen hij “Van de Koele Meren des Doods” schreef.

 

1869: Hedwig is weggerend en loopt naar een boom. Onbekende locatie.

 

Het gezin De la Fontayne zit aan het diner. Eetkamer in museum Huis van Gijn, Nieuwe Haven 30 in Dordrecht.

 

Hedwig treurt bij het graf van haar moeder (Claire Wauthion). Johan Terweijden (Erik van ’t Wout) spreekt haar aan. Onbekende locatie.

 

Hedwig krijgt les van haar godsdienstleraar (Siem Vroom). Studeerkamer in museum Huis van Gijn.

 

Johan gaat met Hedwig roeien. Onbekende locatie.

 

Gouvernante (Lettie Oosthoek) vindt Hedwig behaagziek en laat haar straffen. Onbekende locatie; op de achtergrond is de basiliek Sint-Bavo in Haarlem te zien, dit zou ook een achtergrondprojectie kunnen zijn.

 

1872: Hedwig gaat met haar vriendin Leonora (Kristine de Both) wandelen. Ze lopen de trappen op van de Burcht van Leiden, Burgsteeg 14 in Leiden. In de burcht leert Hedwig notaris Gerard Wijbrands (Adriaan Olree) kennen. Deze scène werd op 14 maart 1982 opgenomen. Onder de figuranten bevinden zich leden van studentenvereniging Minerva en atleten van het Centraal Instituut Opleiding Sportleiders.

 

Johan wandelt in een weiland langs knotwilgen. Onbekende locatie.

 

Hedwig trouwt met Gerard. Grote Kerk, Dorpsstraat 49 in Loenen aan de Vecht. Deze scène werd op 25 maart 1982 opgenomen.

 

Hedwig en Gerard verblijven tijdens hun huwelijksreis in een hotel. Kasteel Oud Wassenaar, Park Oud Wassenaar 1 in Wassenaar.

 

Terug in Nederland gaan Hedwig en Gerard naar haar vader. Bij de voordeur komen ze boer Harmsen (Willem van Rinsum) tegen die zojuist vader is geworden. Achterzijde Hof van Moerkerken.

 

Hedwig loopt met Harmsen mee om zijn pasgeboren zoon te zien. Onbekende locatie.

 

De huisarts (Rudolf Lucieer) wijst Gerard op zijn echtelijke plichten. Onbekende locatie.

 

Hedwig en Leonora wandelen door de stad. In de etalage van een antiquariaat ziet Hedwig een portret van haarzelf als sfinx. Het Oosters Antiquarium, Nieuwe Rijn 2 in Leiden. In 2006 is het antiquariaat gesloten, tegenwoordig is hier hotel CTY Books gevestigd.

 

Een ongelukkige Hedwig verblijft in een hotel aan zee. Onbekende locatie.

 

Ze komt er pianist Ritsaart (Derek de Lint) tegen die haar meeneemt voor een rit met paarden op het strand. Het strand bij Domburg.

 

Samen met Leonora en haar man Herman (Huub Stapel) wonen Hedwig en Gerard een concert bij van Ritsaart. Groene slaapkamer in museum Huis van Gijn.

 

Na het concert gaan Hedwig en Gerard naar hun huis in Dordrecht. De volgende dag verlaat ze het huis om een brief te posten. Geen Dordrecht maar Plantage Lepellaan 6 in Amsterdam.
Locatie herkend door Basil Winkler.

 

Hedwig en Ritsaart vertrekken naar Engeland en wonen een feest bij op Cobham Hall. Geen Engeland maar de bibliotheek van kasteel De Haar, Kasteellaan 1 in Haarzuilens.

 

De volgende dag krijgen Hedwig en Ritsaart ruzie omdat zij tegen lady Clara (Vivien Heilbron) heeft verteld dat ze niet getrouwd zijn. Opnieuw kasteel De Haar.

 

Hedwig is terug in Nederland. Nieuwe Rijn in Leiden ter hoogte van de Koornbrug.

 

Ze gaat werken op het land. Onbekende locatie.

 

Rolverdeling  De aftiteling vermeldt 32 acteurs met de naam van het personage; Claire Wauthion heeft een dubbelrol.

• Hedwig de la Fontayne - Renée Soutendijk
• Johan Terweijden - Erik van 't Wout
• Gerard Wijbrands - Adriaan Olree
• Ritsaart van Bergh van Aalst “Richard Delmonte” - Derek de Lint
• Joob - Peter Faber
• Moeder - Claire Wauthion
• Vader - Krijn ter Braak
• Gouvernante - Lettie Oosthoek
• Leonora - Kristine de Both
• Godsdienstleraar - Siem Vroom
• Huisarts - Rudolf Lucieer
• Bertha - Thera van Homeijer
• Arnout - Robert de Jonker
• Pieter - IJsbrandt Carmiggelt
• Herman - Huub Stapel
• Dora - Clara Brak
• Dominee - Ds. Wim Janssen
• Boer Harmsen - Willem van Rinsum
• Vrouw Harmsen - Wiske Sterringa
• Gastvrouw - Anna van Beers
• Monica - Liliane Kuyer
• Lady Clara - Vivien Heilbron
• Duke - John Sandford
• Dorpsdokter - Dave Calderhead
• Janet - Patricia Allen
• Bedelaar - Bernard Graczyk
• Hoertje - Sandrien van Brakel
• Mère Bess - Yvette Merlin
• Jonge dokter - Jacques Viala
• Zuster Paula - Claire Wauthion
• Zuster - Christiane Ramseijer
• Man - Bram Jesserun
• Oude dokter - Gérard Vivane

Trivia

• De opnamen begonnen op 13 februari 1982 in Dordrecht en zouden acht weken duren. Door een conflict tussen de regisseur en de producent werden de opnamen een paar weken onderbroken.
• Hans van Tongeren zou aanvankelijk de rol van Johan spelen maar moest de rol vanwege ziekte teruggeven en niet vanwege zijn vroegtijdige zelfgekozen dood zoals op sommige websites staat. Hij overleed op 25 augustus 1982 toen de opnamen van de film al enkele maanden voltooid waren.
• De handen van Ritsaart als hij piano speelt zijn van pianist Ronald Brautigam.
• Simon van Collem interviewde voor Thuisnet Kathy Kunde, verantwoordelijk voor make up en haar, en producent Matthijs van Heijningen. De reportage kan worden teruggekeken op YouTube. Cameraman Theo van de Sande komt aan het woord in deel 6 van de podcast Dutch Treat, te beluisteren op Spotify.
• De TROS, één van de financiers, zond de film in het najaar van 1984 uit als vierdelige serie. Hiervoor werden extra scènes gefilmd en werd de vertelstem van Marjon Brandsma toegevoegd.
• Behalve in Nederland werden er opnamen gemaakt in Frankrijk (Étretat, Honfleur en Parijs) en in België (Namen). De twee shots gemaakt in Engeland (Cobham Hall en Seaford) lijken archiefbeelden te zijn.

Boven: Cobham Hall, Seaford en Falaise d'Aval bij Étretat
Onder: Rue Soufflot 3 en St. Vincent-de-Paul in Parijs en het ziekenhuis in Namen

 
Uitgaven

Zowel de film als de televisieserie zijn meerdere keren op dvd uitgebracht, ook in combinatie met andere films en series. Het Amsterdamse bedrijf Cult Epics heeft de film uitgebracht op bluray, ook als onderdeel van een Nouchka van Brakel box.

Film

Televisieserie

 

Van het boek verscheen een filmeditie.

Screenshots © Sigma Films B.V.